De voorlezer van de sultan

Constantinopel (het tegenwoordige Istanbul), 1902. De sultan woont in grote weelde op zijn paleis, waar het leven nog geheel volgens de oude tradities verloopt. Lilit, een meisje van de Anatolische hoogvlakte en Bilal, een jongen uit de Afrikaanse woestijn komen samen in zijn harem terecht. Ze worden beste vrienden. De harem is een ‘gouden kooi’ en een web van intriges. Iedereen dingt naar de gunst van de sultan, behalve Lilit. Ze droomt van de wind door haar haren en de zon op haar gezicht … Blijven Lilit en Bilal de rest van hun leven opgesloten tussen de paleismuren?

Een spannend en ontroerend verhaal over vrijheid en vriendschap dat zich afspeelt aan het einde van het Ottomaanse Rijk. Voor lezers vanaf 11 jaar.

De Voorlezer van de sultan’ was de winnaar van de Kleine Cervantes 2024!

Al langer liep ik met het idee rond om een historisch boek over de harem te schrijven, zeker na mijn bezoek aan het Topkapi Paleis in Istanbul. Wanneer je daar ronddwaalt, waan je je vanzelf in de tijd van het Ottomaanse Rijk (1299-1922). Toen ik een artikel tegenkwam over ‘de sultan die graag detectives las’, ontspon het verhaal zich in mijn hoofd.

De voorlezer van de sultan speelt zich af aan het einde van de regeringsperiode van sultan Abdülhamid II (1876-1909) en is gedeeltelijk gebaseerd op ware gebeurtenissen. In 1902 woont de sultan op zijn paleis in Constantinopel (het tegenwoordige Istanbul), waar het er al eeuwenlang volgens dezelfde Ottomaanse tradities aan toegaat. Zo ook het leven in de harem, waar ik uitgebreid onderzoek naar heb gedaan.

De sprookjes van duizend-en-een-nacht.
De Ottomaanse harem heeft altijd al tot de verbeelding gesproken. In werkelijkheid leek de harem van de sultan meer op een streng bewaakte kostschool. Onder leiding van de koningin-moeder, de valide sultan, heersten een strikte rangorde en een ijzeren discipline. Zij bepaalde welke meisjes aan haar zoon werden voorgesteld. De enige manier om hogerop te komen was om de sultan een zoon te schenken. Het was de oorzaak van veel jaloezie en onderlinge strijd. Het merendeel van de vrouwen kwam niet eens in de buurt van de sultan, ze bleven hun leven lang werkslavin.

De sultan werd na een staatsgreep in 1909 afgezet en verbannen. Dit leidde tot de opheffing van zijn harem, een gebeurtenis die nog nooit eerder was voorgekomen. Families uit alle windstreken van het Ottomaanse Rijk kwamen naar Constantinopel om hun dochters op te halen. Er zouden nog twee sultans volgen. De Eerste Wereldoorlog leidde uiteindelijk tot de definitieve ondergang van het Ottomaanse Rijk in 1922.

In 1923 werd de Turkse Republiek uitgeroepen. De eerste president, Atatürk, wilde van Turkije een moderne staat maken. ‘De vader der Turken’ voerde een nieuwe grondwet in die niet langer op de Koran gebaseerd was, het begin van een lange reeks hervormingen die het dagelijks leven ingrijpend veranderden. Mannen en vrouwen werden gelijkgesteld voor de wet en de harem werd afgeschaft. Er kwam een verbod op de hoofddoek in openbare gebouwen en vrouwen werden aangemoedigd om westerse kleding te dragen. Mannen werden verplicht om hun traditionele fez in te ruilen voor een hoed. Een andere belangrijke hervorming was dat het ingewikkelde Ottomaanse schrift plaatsmaakte voor het Latijnse alfabet, waardoor het analfabetisme onder de bevolking drastisch afnam. En de Koranscholen werden vervangen door (gemengde) openbare scholen die vooral de Turkse taal en geschiedenis onderwezen.

De sultan die graag detectives las…
Sultan Abdülhamid 11 was een man met vele gezichten. Hij had veel hobby’s zoals lezen en houtsnijden. Zo ontwierp en vervaardigde hij zelfs veel van de stoelen in zijn paleis. De sultan was dol op de detectives van Sherlock Holmes. Hij sprak vloeiend Perzisch en Arabisch, aardig Frans, maar geen Engels. Ottomaanse ambtenaren op de buitenlandse ambassades stuurden kranten- en tijdschriftartikelen op. De sultan wilde graag weten hoe men in het buitenland over hem dacht, maar was ook geïnteresseerd in artikelen over reizen en gezondheid. Er waren maar liefst veertig vertalers in dienst op het paleis die hem dagelijks verslag uitbrachten.

Een van de vertalers ontdekte de detectiveverhalen van Sherlock Holmes, die oorspronkelijk als feuilleton waren gepubliceerd in een Engelse krant. Sinds die tijd was de sultan groot fan en liet hij de boeken uit Engeland opsturen. Toen de schrijver Sir Arthur Coynan Doyle Istanbul bezocht, kreeg hij een hoge onderscheiding van de sultan. Helaas kon de sultan de schrijver en zijn vrouw niet op het paleis ontvangen vanwege de ramadan. Tijdens zijn bewind bestond er een zwarte lijst van boeken die niet gelezen mochten worden in het Ottomaanse Rijk. Maar reislectuur en detectives kwamen nooit op deze lijst terecht.

Het is bekend dat de sultan zich graag liet voorlezen voor het slapengaan. Hij beweerde dat het voor hem als een slaapliedje was. Het hielp hem zijn dagelijkse zorgen te vergeten, zijn gedachten te organiseren en…in slaap te vallen!